Het begon als een warme en persoonlijke relatie. Zij luistert met aandacht naar mijn verhaal, mijn worsteling en mijn wensen. Zaken zoals (persoonlijke) groei, diversiteit en condities creëren waardoor anderen in het licht komen staan vinden wij beiden van belang. Onze persoonlijke verhalen hebben raakvlakken, er is een klik en wij besluiten samen te werken. Zij als de grootste fan/cheerleader/leider van de groep die uit is op persoonlijke groei, inspiratie en coaching. Samen gaan wij op reis.
Natuurlijk is er af en toe wrijving. Wij zijn niet over alles eens en dat hoeft ook niet. Zij heeft een ander kijk op zaken, benadert en benadrukt de positieve kanten van het verhaal wanneer ik bedenkingen uit. Zij daagt mij uit om met concrete acties te komen wanneer ik filosofisch en abstract blijf door mijmeren. Zij onderneemt met verve, schudt dingen zo uit haar mouw, is goedlachs en doet nooit moeilijk. Het is alsof er een gloed van succes om haar hangt.
Geleidelijk gaan die wrijvingen over tot wringen. Haar constante focus op succes en actie leidt tot zelfcensuur bij mij. Voordat ik met haar in gesprek ga, leg ik mijn bedenkingen en gemijmer langs een inwendige meetlat, is het positief en praktisch genoeg? Zo niet, dan blijf ik stil. Ik voel me steeds kleiner worden in haar aanwezigheid. Zie er tegenop om een gesprek met haar aan te gaan. Wat ooit als een warme en persoonlijke relatie is begonnen is nu een relatie die ik het liefst mijd. Zij als een magnifieke waterval van succes, ik als een lekkende kraan die met moeite traag druppeltje voor druppeltje produceert.
Wanneer ik eindelijk de moed verzamel om dit ter sprake te brengen, wuift ze al mijn inbreng weg. Telkens legt ze de bal volledig terug bij mij. Zij somt zaken op die ik nog niet kan, zegt dat ik niet bereid ben om te groeien, niet naar mijn eigen pijn kan kijken en dat ik onduidelijk ben. Dit brengt nog meer verwarring bij mij. Dagenlang loop ik rond met het gevoel dat er iets diepgaand mis is met mij. Ik verwijt mezelf en kijk op mezelf neer. Ik walg van mezelf. Ik voel me leeg, dom en incapabel.
Totdat ik besef welke streken hier uitgehaald worden ten koste van mij. Het maakt niet uit hoe charismatisch, empathisch en inspirerend iemand is. Op het moment dat er alleen maar ruimte is voor één kant van het verhaal ontstaat impliciet de regel dat de een beter is dan de ander. De ander wordt weggeduwd, belachelijk gemaakt, genegeerd. Vervolgens heeft de ander de keus om terug te vechten of stilletjes te vertrekken. Maar wat de ander ook doet, het blijft hetzelfde gevecht. Oog om oog, tand om tand. Winnen of verliezen. De machtsrelatie hier is een allesverwoestende brand, geen genade, geen houden aan. Macht op z’n lelijkst. Als verzuurde melk, met grote brokken die erin drijven. Oneetbaar en onbruikbaar.
Ik weiger om hieraan mee te werken. Ik geloof namelijk dat er een andere manier is. Dat er een ruimte bestaat voor meerdere perspectieven en uiteenlopende werkwijzen. Dat ik de ander niet hoef te kleineren om me beter te voelen. Dat ik mijn standpunt in kan nemen op een integere manier die past bij de universeel menselijke waarden.De machtsrelatie als een kampvuur, waar mensen omheen kunnen verzamelen, hun verhalen delen en hun lijf en hart verwarmen. Macht als instrument om het verschil te maken, waar het nodig is. Doordacht en met mate spelen met factoren, zodat melk verandert in kaas, boter of yoghurt. Bruikbaar en eetbaar.
De woede en moedeloosheid die ik voel, gebruik ik niet om de ander toe te takelen maar om mijn verhaal te delen. Ik zeg nee tegen samenwerkingsverbanden waarbij de ander blijft vasthouden aan de eigen machtspositie en niet bereid is om zijn of haar bronnen te delen. Ik blijf niet langer investeren in personen die geen moeilijke en verdiepende gesprekken aan willen gaan, uit angst hun positie te verliezen. Ik loop weg van mensen die liever hun eigen ego strelen dan reflecteren op de consequenties van hun acties op anderen.
Reflecterend naar mijn eigen pad, deel ik hieronder een paar alarmerende signalen om de charismatische leider die uit is op eigen gewin te herkennen. Zodat je eerst aan de melk ruikt, voordat je die opdrinkt. Doe deze checklist gedurende jouw samenwerking met een leider. Ongedacht hoe charismatisch, inspirerend of sympathiek je iemand ook vindt, het hebben van macht kan naar iemands hoofd stijgen. Zonder reflectie, gronding en bescheidenheid is macht gevaarlijk. Herken de egoïstische leider.
1. Wordt er geroddeld over anderen wanneer je alleen bent met de leider?
2. Gebruikt de leider zijn/haar empathisch vermogen om jou aan zich te binden? Heb je door zijn/haar woordkeuze het gevoel speciaal te zijn, gezien te worden en heel anders te zijn dan alle anderen in de groep?
3. Is de leider altijd diegene die beslist, zonder afstemming en zonder overleg? Gebruikt hij/zij constant woorden die zijn/haar positie centreert zoals: dit is belangrijk voor mij, is mijn geestelijk kindje, heb ik hard voor gewerkt, ben ik al jaren mee bezig.
4. Zijn raadplegen en afstemmen puur logistiek en niet inhoudsbepalend? Worden de inhoud, de werkwijze door de leider eenzijdig bepaald en doorgedrukt?
5. Zoeken de groepsleden elkaar bijna nooit op zonder interventie van de leider?
6. Worden er slinkse opmerkingen gemaakt ten koste van een ander? Worden er blikken uitgewisseld wanneer ‘het zwarte schaap’ de zaal verlaat? Is er geroddel, zowel door de groepsleden als door de leider?
7. Is de leider de enige die toegang heeft over bronnen zoals financiën, kennis, netwerk of positionele macht? Bijvoorbeeld, zit de leider altijd de vergadering voor? Moet iedereen altijd bij de leider langs voor kennis over zaken, ingang bij anderen.... Deelt de leider weinig tot niets van zijn/haar bronnen?
8. Bepaalt de leider de spreekvolgorde en de spreektijd van eenieder zonder overleg of aanpassing?
9. Wanneer je een andere mening hebt dan de leider, heb je dan het gevoel dat je hard moet werken om jouw punt duidelijk te maken, misschien wel bewijsmateriaal moet aanleveren voordat je het gevoel hebt dat je gehoord wordt?
10. Vindt de leider dat hij/zij nooit een fout maakt en reageert defensief wanneer jij hem/haar aanspreekt op de gemaakte fouten?
Wanneer je meer dan 5 keer JA beantwoord op de deze vragen dan heb je te maken met een leider die het groter doel uit het oog heeft verloren en uit is op eigen gewin. Wat nu? Je kunt deze stappen ondernemen om de dans te maken van onmacht naar kracht :
• MOBILISEER: blijf niet met je schaamtegevoel zitten en zoek steun in je omgeving. Deel je verhaal met diegene die je vertrouwt. Zoek teamgenoten op en pols naar hun gedachten/gevoelens/gewaarwording. De egoïstische leider is uit op verdeel en heers waardoor er één waarheid is. Wees de tegenpool en mobiliseer om verschillende waarheden in het licht te stellen.
• KANALISEER: richt jouw energie op waar je wel invloed op hebt. Ga niet het gevecht aan om gehoord te worden door iemand die jou niet wil horen. Besteed liever jouw tijd en energie waar je het verschil kunt maken. Onderneem zaken waar jij van groeit en blij van wordt.
• TRANSFORMEER: wees zacht voor jezelf. Vergeef jezelf voor de inschattingsfout die je maakte, neem afscheid van wat je dacht dat kon zijn. Verstar niet op de blokkade, maar verzacht om in beweging te komen. Kies voor je eigen groei en vrijheid.
Na deze ervaring ben ik een illusie en veel geld armer. Maar dat hoeft jou niet te gebeuren. Daarom verspreid ik deze kennis. Zodat wij niet meer vallen voor de schijn en op tijd de egoïst weten te ontmaskeren. De neigingen hierboven zijn symptomen van onverwerkt pijn. Als vonken van een startende brand. Wees ook eerlijk naar jezelf toe wanneer je in een leidersrol stap en jezelf betrap op deze gedragingen. Laat macht niet naar je hoofd stijgen, organiseer steuntroepen om je gegrond te houden. Samen maken wij nieuwe patronen, wij hoeven niet de oude patronen te herhalen, kies voor hoop in plaats van angst.
'Today, I recognize that completely, truly, loving myself is a radical act of resistance. It is a defiant act against all the negative messages I am bombarded with every day about my body, my mind, myself as a woman, myself as a human being. Loving myself is screaming out loud, I deserve, I survive, I thrive, I create, I open myself to the world without fear because nothing can shatter me and even if I shatter, I’ll rebuild into something even more beautiful.' - by Nayyirah Waheed